امام خمینی و عزاداری امام حسین(ع)

عزاداری و مرثیه سرایی برای حضرت امام حسین(ع) از جمله مراسم و شعائر بزرگ مذهب شیعه است که بنابر اصل قطعی و عقلانی تاثیرگذاری و ثمربخشی تعالیم اسلامی دارای فلسفه و آثار و ثمرات بزرگ و بسیار ارزشمند می‌باشد. در متون دینی دستورالعمل‌های صریحی از ائمه اطهار(ع) درباره ضرورت عزاداری برای حضرت امام حسین(ع) ثبت گردیده و برای این عمل اجر و پاداش‌های فراوان مقرر گشته است که بی‌تردید این توصیه‌های مکرر نشان از آثار ارزشمند عزاداری و مرثیه سرایی در سطح جامعه اسلامی دارد. گریستن برای امام حسین(ع) نیز باید با انگیزه ایجاد پیوند و ارتباط با اهداف و آرمان‌های والای حسینی صورت پذیرد و موجب گردد عواطف و احساسات با ارزش‌های والای نهفته در نهضت عاشورا رابطه برقرار کنند و انگیزه بگیرند و درس بیاموزند و حرکت آغازند.
حضرت امام خمینی همچنان که کامل‌ترین تحلیل‌ها را از قیام و نهضت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) دارند جامع‌ترین بررسی‌ها و تحلیل‌ها را نیز درباره عزاداری امام حسین و فلسفه و آثار آن ارائه می‌دهند. آنچه در ذیل می‌آید نمونه‌هایی از دیدگاه‌های ژرف امام خمینی درباره فلسفه و ثمرات نهضت مقدس و تاریخی عاشورا می‌باشد.
1 ـ آثار روحی ـ امام خمینی در این باره می‌فرمایند: «این خون سیدالشهدا است که خون‌های همه ملت‌های اسلامی را به جوش می‌آورد و این دسته جات عزیز عاشوراست که مردم را به هیجان می‌آورد و برای اسلام و حفظ مقاصد اسلامی مهیا می‌کند.». در این رهنمود حضرت امام خمینی به زیباترین وجه به آثار روحی و عاطفی نهفته در حماسه‌های حسینی اشاره می‌نماید و در پی آن ضرورت نفوذ این آثار را در عزاداری و مرثیه سرایی‌ها متذکر می‌شود.
پیوند روحی و عاطفی با نهضت حسینی از این لحاظ حائز اهمیت بسیار می‌باشد که انسان با احساس و عاطفه زندگی می‌کند و این نعمت بزرگ الهی در کنار عقل و خرد موجب رشد و کمال و شکوفایی استعدادها و نیل به آزادی و رهایی از قیود و بندها می‌گردد.
2 ـ درس ظلم ستیزی – حضرت امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران و باکیاست و تیزهوشی خاصی روح و محتوای اصلی عزاداری‌ها و دسته جات حسینی را به آنها بازگرداند و آن چه را که در طول سالهای مدید سیطره رژیم پهلوی به نسیان و فراموشی و به تعبیری بهتر به انحراف از هدف و مقصد دچار شده بود دیگربار احیا و زنده نمود. امام خمینی پس از آفرینش تعابیر زیبا و پیام گزار در رهنمودهای خویش درباره محرم و عاشورا همچون «محرم ماه حماسه و شجاعت و فداکاری» و «ماه پیروزی خون بر شمشیر» و ماهی که «شکست ابرقدرت‌ها را در مقابل کلمه حق به ثبت رساند» و ماهی که «چون شمشیر الهی در دست سربازان اسلام و روحانیون معظم و خطبای محترم و شیعیان عالیمقام سیدالشهدا است»، به نقش مجالس عزاداری حضرت امام حسین(ع) اینگونه تصریح می‌نمایند: «مجالس بزرگداشت سید مظلومان و سرور آزادگان که مجالس غلبه عقل بر جهل و عدل بر ظلم و امانت برخیانت و حکومت اسلامی بر حکومت طاغوت است هر چه با شکوهتر و فشرده‌تر برپا شود و بیرق‌های خونین عاشورا به علامت حلول روز انتقام مظلوم از ظالم هر چه بیشتر افراشته شود.».
3- عامل وحدت – از دیگر آثار مجالس عزاداری حضرت امام حسین(ع) در انقلاب اسلامی ایران وحدت و همبستگی تاریخی و بی‌نظیری بود که بین اقشار مختلف مردم ایجاد نمود و همه آنان را در زیر خیمه گاه حسینی به محبت و صمیمیت و اتحاد و اقتدار رساند و همین وحدت مقدس بود که یکی از عوامل حیاتی و محوری غلبه نهضت اسلامی بر رژیم شاهنشاهی پهلوی گردید. حضرت امام خمینی با صراحت تمام در عبارات ذیل وحدت به وجود آمده در میان اقشار ملت مسلمان ایران و قدرت و صلابت ناشی از آن را که به پیروزی بر ظلم و فساد و تباهی سلسله منحوس پهلوی انجامید نتیجه قطعی مراسم و مجالس عزاداری حسینی معرفی می‌کنند: «تمام این وحدت کلمه‌ای که مبدا پیروزی ما شد برای خاطر این مجالس عزا و این مجالس سوگواری و این مجالس تبلیغ و ترویج اسلام شد.».
4 ـ راه حل مسائل اساسی – حضرت امام خمینی به عزاداری مطلق و بدون شرح و تبیین اهداف و آرمان‌های نهضت حسینی معتقد نیستند همان گونه که تحلیل و تبیین مطلق اهداف و مقاصد انقلاب کربلا که فاقد جنبه عاطفی و احساسی یعنی محافل عزاداری و مرثیه سرایی باشد را نیز نمی‌پذیرند. امام خمینی برای نیل به این هدف و مقصد اعلام نمودند: «اهل منبرـ ایدهم‌الله تعالی ـ کوشش کنند در این که مردم را سوق بدهند به مسائل اسلامی و مسائل سیاسی ـ اسلامی مسائل اجتماعی ـ اسلامی و روضه را دست از آن بر ندارید که ما با روضه زنده هستیم.». مشاهده می‌کنیم که در این رهنمود هم ضرورت پرداختن به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی نهضت حسینی به صورت یک وظیفه و تکلیف برای علما و وعاظ مطرح می‌شود و هم ضرورت برگزاری مراسم عزاداری به صورت مراثی و روضه خوانی‌های اصیل و مطابق با محتوای غنی و صحیح مطرح می‌گردد و علمای اسلام موظفند که این دو را در کنار هم به بهره‌برداری برسانند.
یکی از نتایج آمیخته شدن جنبه‌های سیاسی و روزآمد و جنبه‌های عاطفی و احساسی نهضت حسینی این است که مخاطبان برای فداکاری در راه دین و صیانت از مکتب حسین(ع) مهیا می‌شوند و در این آمادگی فکر روشن و احساس صاف هر دو نقش اساسی دارند و از همین جا تحول و حرکت آغاز می‌شود. این نتیجه نهایی که ثمره کارکرد این هر دو جنبه از نهضت پرشور عاشورا و حماسه‌های جاودانه حسینی می‌باشد در کلام ذیل از امام خمینی متجلی گردیده است: «به گویندگان اعلام می‌کنم که پس از گفتن «مسائل روز» «روضه و مرثیه» به سبک سابق اجرا کنند و ملت را مهیا کنند برای «فداکاری».
5 ـ خرافه زدایی – علاوه بر ارائه راهکارهای فوق برای مقابله با نشر خرافات و اوهام در عزاداری‌ها، حضرت امام به صراحت نیز اعلام می‌نمایند که در مراسم عزاداری و مرثیه سرایی مسائل ناروایی توسط عناصر مرموزی وارد شده است که باید تصفیه شود. از نظر ایشان همه اندیشمندان اسلامی و علمای آگاه و جریان شناس موظف هستند همواره و در هر عصر و زمان از یک سو مانع نشر و ترویج مراسم و مراثی یک جانبه و فاقد آگاهی بخشی‌های سیاسی درباره اهداف و انگیزه‌های نهضت حسینی و انطباق آن با مسائل روز و مشکلات جوامع اسلامی گردند تا به این وسیله مدایح و مراثی به صورت زنده و پویا و پیام رسان از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند. و از سوی دیگر به طور صریح و آشکار موضوع خطر و آسیب نفوذ و راهیابی خرافات و اوهام را در نوحه سرایی‌ها و دستجات عزاداری اعلام نمایند. تردیدی وجود ندارد که حرکت در این مسیر با مخالفت‌ها و اعتراض‌ها و حتی دشنام و فعالیت‌های مخرب اهل جهل و جمود ـ که البته ملعبه دست بازیگران سیاسی پشت پرده هستند و بدون آن که خود بدانند با تحریکات آنان به تلاش‌های ضد اسلامی علیه آزاداندیشان و دلسوختگان دین اهتمام می‌ورزند ـ همراه می‌باشد لکن درد آشنایان و تلاشگران خالص و صادقی که به جهاد فکری در این عرصه می‌پردازند می‌دانند که این راه باید با شجاعت و شهامت و بدون بیم و هراس پیموده شود و در هیچ شرایطی نباید این پیام قرآنی فراموش شود که: «یجاهدون فی سبیل‌الله و لایخافون لومه لائم؛ تلاشگران الهی در راه خدا مجاهده و فعالیت می‌کنند و از ملامت و سرزنش هیچ کس بیم و هراس ندارند.».