ذکری برای دوری از ریا

عملت را فراموش کن

اولیاء الهی، حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین)، خصّیصین درگاه حضرت حق، تالی‌تلوان معصوم و بندگان خدا از رؤیت عمل در مقابل دیگران نگرانند. اگر امر حضرت حق بر جماعت نبود، از بس ترس از این دارند که نکند آن شیطان لعین و رجیم، همراه با نفس دون، نفس امّاره، آن‌ها را فریب دهد و عمل آن‌ها را جلوه دهد و باطل کند – که طبیعی است باطل از بین رفتنی است «إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً» 1 – حتّی عزلت‌نشینی می‌کردند؛ منتها آن‌ها به باب اخلاص آن‌قدر وجودشان را ساخته‌اند که دیگر ریا در وجود آن‌ها نیست.

بحث ما که راجع به ریا شروع شده است؛ بحثی است که انبیاء و اولیاء سفارش بسیاری به آن کرده‌اند. عرض کردیم بعضی از خصّیصین حضرت حق و عرفای عظیم‌الشّأن بیان می‌فرمایند: اگر می‌خواهید از ریا در امان باشید، عمل خیری را که انجام دادید حتّی در ذهنتان هم تکرار نکنید؛ یعنی بگویید لطف خدا بود، محبّت خدا بود؛ چون اگر بیش از حد کیف کردید؛ یک بار، دو بار، سه بار، معلوم می‌شود این لذّت از آن عمل برای شما، در حقیقت عمل برای خدا را از بین می‌برد.

اگر دست کسی را گرفتید؛ اگر در راه خدا جهاد کردید؛ اگر برای خدا قلم زدید، اگر آنچه که پروردگار عالم بیان کرد همه را انجام دادید؛ می‌گویند آن را در ذهن تکرار نکنید؛ چون این لطف خدا بود، که اگر تکرار کردید دچار عمل ریا می‌شوید. چون ریا یعنی رؤیت عمل و اوّلین رؤیت عمل در ذهن خود انسان است.

اولیاء و انبیاء وحشت بسیاری از این مطلب دارند. حسب روایات شریفه‌ای که خواندیم و مولی‌الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) هم بیان فرمودند، این نشانه‌ این است که کسی روح و باطنش مریض است، منتها خودش خبر ندارد. عرض کردیم مثَلش مثَل سرطان است، مثل بیماری خوره است که در وجود انسان می‌افتد و انسان را بیچاره می‌کند.

حضرت فرمودند: «بَاطِناً عَلِیلًا وَ ظَاهِراً جَمِیلًا»2 قبیح‌ترین اعمال، عندالله تبارک و تعالی این است که انسان ظاهرش زیبا، امّا باطنش مریض باشد. یعنی باطنش مریض می‌شود امّا خودش خبر ندارد.