نیم نگاهی به «دراسات علمیه»؛ سید جواد ورعی

«دراسات علمیه» عنوان دو فصلنامه‌ای است که چند شماره آزمایشی آن از سوی «مدرسه آخوند صغری» در حوزه علمیه نجف اشرف منتشر شده، و به مباحث تخصصی حوزه های علمیه اختصاص دارد. یکی از اهداف انتشار آن که در مقدمه نخستین شماره بدان اشاره شده، قلم زدن حوزویان و نگارش مباحث متنوع فقهی، اصولی، رجالی، حدیثی و مانند آن است. از این رو، در مجله مقالات متنوعی در موضوعات یاد شده، هم چنین تحقیق رساله‌های خطی از علمای سلف به چشم خورد.
عناوین مقالات اولین شماره عبارتند از :
• فروش کارت‌های اعتباری تلفن همراه، از شیخ عمار اسدی
• استثنای بدهی از درآمد قبل از تخمیس، از سید محمد حسینی
• مناسبت ذاتی بین لفظ و معنا، از سید جواد غریفی
• برائت عقلی و احتیاط عقلی در موارد شبهه بدوی(بنا بر مبنای معروف اصولیان)، از سید ابو حسین حسینی
• غلو و غلات از نظر علمای رجال و راویان حدیث، سید محمد بکاء
• تحقیق رساله «حرمت قلیان کشیدن در ماه رمضان» به عنوان نخستین رساله ای که در مفطر بودن توتون (سیگار و قلیان) توسط شیخ ابراهیم کرباسی(1180 ـ 1262هـ) نوشته شده است.
مقاله «غلو و غلات» در سه فصل تنظیم شده، فصل اول بحث لغوی و اصطلاحی در باره غلوّ، غلو نزد اهل رجال و جرح و تعدیل اهل سنت، و علمای رجال شیعه، مقصود از غلو و غلات در روایات و حکم آنان، فصل دوم در الفاظ ذمّ و قدح در نظر علمای رجال، و فصل سوم در وجوهی که در توثیق متهمان به غلو مورد استناد قرار می گیرد و نقد و بررسی آن وجوه.
نویسنده اسباب جرح برخی از روات امامیه توسط اهل سنت و نسبت غلو به آنان را «تعصب و دشمنی با اهل بیت، اغراض دنیوی و سیاسی و ترس از حکومت‌ها دانسته، در حالی که غلوّ در روایات به خاطر زیاده‌روی و دادن نسبت‌های ناروا به اهل بیت مثل : الوهیت، نبوت، عالم به غیب بودن به صورت استقلالی، تناسخ، تفویض، یا جواز ترک واجبات و انجام محرمات است.
اختلاف نظر علمای رجال در باره نسبت غلو به روات ، و مقصود از آن، و این که آیا این نسبت ها موجب می شود که نتوان به روایت راوی اعتماد کرد یا نه؟ بحث دیگر نویسنده است.
شماره دوم و سوم دو فصلنامه که در تاریخ ذی القعده 1433هـ منتشر شده، از طلاب علوم دینی دعوت شده که این فرصت را غنیمت شمرده و به تحقیق و نگارش در یکی از موضوعات مورد علاقه خود بپردازند تا در این مجله عرضه شود.
از جمله عناوین مقالات این شماره می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
• مشروعیت پارلمان در نظام‌های سیاسی معاصر، از شیخ حیدر سهلانی
• بحثی تطبیقی درباره قتل در فقه اسلامی و قانون مجازات عراق، از شیخ یحیی سعداوی
• سقوط اذان به هنگام اقامه نمازهای فریضه با هم، از شیخ جاسم فهید
• قاعده قبح عقاب بلا بیان و احتیاط عقلی (بنا بر مبنای حق الطاعه)، از سید علی بعاج (ابو حسین حسینی)
• حدیث «حجب» و استدلال بر برائت، از شیخ منذر خزاعی
• توصیف «رجال» شیخ طوسی، از شیخ نجم ترابی
• تحقیق رساله «شرایع» نوشته علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی معروف به والد شیخ صدوق به قلم یکی از شاگردان محقق حلی در قرن هفتم، تنها نسخه موجود از کتاب یاد شده که علمای سلف از آن نقل کرده اند. رساله فوق متنی فقهی و از قدیمی ترین متون فقهی است که علما با آن مثل کتب روایی رفتار نموده ، و فتوای نویسنده را روایت تلقی می کردند. محققان رساله مقدمه ای تفصیلی و سودمند در معرفی نویسنده و رساله، اهمیت، جایگاه و امتیازات آن، و نسبت آن با فقه الرضا نگاشته اند.
در نخستین مقاله این شماره نویسنده به بحث در باره مشروعیت پارلمان و مجلس شورا در زمان غیبت و فقدان حکومت دینی پرداخته و به این پرسش پاسخ داده که «آیا در زمان غیبت و فقدان حکومت دینی نمایندگان مردم ، با توجه به این که اکثرشان متخصص در علوم دینی و احکام شرعی نیستند، می توانند به قانونگذاری بپردازند؟» این مقاله به دو مبحث اساسی پرداخته که عبارتند از :
1. آیا در زمان غیبت دولت غیر دینی که از آن به دولت مدنی یاد می شود، مشروع است؟
نویسنده در این مبحث به دو دیدگاه مشروعیت و عدم مشروعیت و دلائل آن ها پرداخته، و با تقریب‌های مختلف مشروعیت دولت مدنی را در عصر غیبت تقویت کرده است.
2. دلائل شرعی تشکیل پارلمان متشکل از غیر فقها چیست؟